Handgesmede spijkers

Er werden in de loop van de jaren nogal wat nagels in het hout geslagen. Om gereedschap op te hangen, om allerhande zaken mee te bevestigen, om het konijn, dat gevilt moest worden, omhoog te hangen… We proberen zo veel mogelijk van deze nagels te verwijderen, maar dit lukt niet altijd even goed. Ze zitten muurvast in het eikenhout en breken daardoor dikwijls af.

Bron:fotoarchief Hansfried Van Craenendonck

Regelmatig komen we nog oude handgesmede spijkers tegen. Het zien van deze ambachtelijk gemaakte spijkers stemt ons steeds weer tot nadenken over het vakmanschap die men lang geleden aan de dag legde. Deze spijkers werden immers één voor één vervaardigd door een spijkermaker. Ze waren dan ook kostbaar. Zo moesten vroeger de timmerlieden op de scheepstimmerwerven bij laagwater op zoek gaan naar de spijkers die ze tijdens hun werk hadden laten vallen. Het was zonde om ze te laten liggen. De uitdrukking ‘Spijkers op laag water zoeken’ is hiervan afkomstig. De oorspronkelijke betekenis was nog neutraal, nl. speuren naar spijkers. Later ontstond dan een meer figuurlijke betekenis: ‘naar kleinigheden zoeken die bijna niet te vinden zijn’. Daarvoor moest je wel een ‘Pietje Precies’ zijn. Vanuit de gedachte aan pietluttigheid en de daaruit voortvloeiende neiging kritiek te hebben op allerlei kleinigheden, ontstonden de huidige negatieve betekenissen van de uitdrukking, nl. ‘vitten’, ‘zoeken naar kleinigheden die niet kloppen en daarover zeuren’.

Hier in de Kempen spreken we meestal niet van spijkers, maar wel van nagels. Toch wordt er een onderscheid gemaakt. Spijkers werden al in de oudheid gebruikt en werden vervaardigd uit smeedijzer. Dit in tegenstelling tot de nagels zoals we die nu kennen. Die worden meestal van staal gemaakt. Tot in de 19de eeuw werden enkel smeedijzeren spijkers vervaardigd. Later werden nagels vervaardigd uit staaldraad. Er werden brosse spijkers gemaakt van hard ijzer en taaie spijkers van weekijzer. De brosse spijkers bevatten veel koolstof en braken makkelijk. Ze werden alleen voor ruw werk gebruikt. Door de spijkers langer te smeden, werden ze taaier omdat door het verhitten het koolstofgehalte wordt verlaagd. Omdat brosse spijkers minder lang werden gesmeed, waren ze goedkoper. (bron: Wikipedia)

Een spijkermaker aan het werk. Bron: Wikipedia

De oudere onder ons zullen zich nog wel herinneren dat zulke spijkers ook wel eens ‘Christusnagels’ genoemd werden. Zeker de grotere exemplaren. De vele afbeeldingen van de kruisiging van Christus brachten deze spijkers immers vaak in beeld. In elke kerk hangt wel een kruisweg en op de afbeelding van de 11de statie staat de kruisiging van Christus met daarop vaak de spijkers te zien.

Een afbeelding van de kruisiging van Christus zoals die vaak voorkwam op de 11de statie van de kruisweg
Detail van de spijkers